Kalendar  

    Iako je gregorijanski kalendar opšteprihvacen u najvecem delu današnjeg sveta kao zvanicni gradanski kalendar i dalje postoje razliciti regionalni, ali i verski nacini ravnanja vremena. Cinjenica da se danas u svetu koristi više od 40 razlicitih kalendara, da ih je mnogo više korišceno, a još više otkriveno, kako u knjizi "O racunanju vremena i pravoslavnom kalendaru" tvrdi Branislav Skrobonja, govori da ce svet i u narednom milenijumu imati pune ruke posla oko utvrdivanja najpreciznijeg sistema za racunanje vremena.

Definicije i proracuni   

   Rec kalendar potice od latinske reci "calendarium" koja oznacava spisak dugova i kamata koje je poverilac imao da prima od svojih dužnika svakog prvog u mesecu, objašnjava se u knjizi "O racunanju vremena i pravoslavnom kalendaru". Kasnije je dobila današnje znacenje pod kojim se podrazumeva  "bilo koji sistem za deljenje vremena tokom jednog dužeg perioda i uredivanja  takvih podela u odredjeni redosled ".Ova definicija odnosi se na svetovni kalendar, dok se pred crkveni postavljaju suštinski drugaciji zahtevi, gde je bitno da se "odrede one tacke preplitanja svetovnog i svetog vremena, u kojima sveto nadvladava i omogucava se dodir sa svetom, uranjanjem u njega molitvom", poucava otac Justin (Popovic).
U hrišcanstvu verski kalendar je podeljen na dva ciklusa: jedan se odnosi na zemaljski život Gospoda Isusa Hrista i Njegovih sledbenika, dok se drugi odnosi na Njegovo stradanje, smrt, Vaskrs, Vaznesenje i Silazak Duha Svetog na apostole. Za odredjivanje praznika prvog kruga koriste se dani dati gradjanskim kalendarom, dok je drugi krug praznika, koji pocinje Vaskrsom, vezan za položaj Sunca i Meseca, svake godine se menja i ne poklapa se sa gradjanskim kalendarom.

Godišnja doba      

"Osim na svetovne i crkvene, podela kalendara vrši se i na osnovu nebeskih tela korišcenih za njihovu izradu. Julijanski i gregorijanski kalendar spadaju u cisto solarne, jer se kod njih koristi promena godišnjih doba koja nastaje kao posledica obrtanja Zemlje oko svoje ose i oko Sunca. Cisto lunarni kalendari, kakav je muslimanski, zasnovani su na prirodnim mesecevim ciklusima i godina im nije vezana za suncanu. Lunisolarni kalendari, poput sadašnjeg jevrejskog, imaju godine u skladu sa godišnjim dobima, dok su meseci uskladjeni sa Mesecevim menama. Kod lunarnih kalendara sa solarnim godinama, godine su u skladu sa ciklusima godišnjih doba dok su meseci lunarni. Lunistelarni kalendari imaju lunarne mesece, dok se godine odredjuju na osnovu posmatranja neke zvezde. U nekim africkim plemenima to je bio Sirius, u Meksickom zalivu Plejade, a veruje se da je prvobitni staroegipatski kalendar pripadao ovom tipu" objašnjava se u knjizi Branislava Skrobonje, uz napomenu da medju kalendarima postoje i druge podele.

Pocetak merenja vremena     

Mnogi istoricari smatraju da je zaslugom starih Egipcana racunanje vremena zapocelo 19 jula 4241 godine pre Hrista. Osnovna jedinica staroegipatskog kalendara bila je godina od 365 dana, a dugogodišnja osmatranja pokazala su da se pocetak poplava Nila slaže sa prvom godišnjom pojavom zvezde Sirijus neposredno pred izlazak Sunca. Egipcani su izracunali da se svakih 1460 godina pocetak  nove godine vraca na svoje prvobitno mesto i tako prvi put u istoriji doveli u sklad kalendar sa suncevom godinom i tokom prirode. Iz ovog kalendara nastao je koptski kalendar kojim se ova crkva i danas služi. U aleksandrijskoj crkvi ravnopravno su bili korišceni i julijanski i kopski kalendar.
        Vavilonci su najpre koristili solarni kalendar sa 12 meseci od 30 dana, da bi u 21. veku pre Hrista prešli na lunarni sistem racunanja vremena. Kod starih Grka koji su u racunanju vremena koristili egipatska i mesopotamska iskustva, godina je imala 12 lunarnih meseci, a svake druge godine uvodjen je dodatni mesec da bi se racunica uskladila sa dužinom solarne godine za koju se racunalo da ima 365 dana. Meseci su pocinjali sa mladim Mesecom, a imena su dobijali prema svetkovinama koje su u svakom od njih održavane.

Imena meseca       

    Prema navodima iz knjige " O racunanju vremena i pravoslavnom kalendaru " Rimljani su najpre koristili lokalni kalendar grada Rima koji je imao 10 meseci - šest po 30 dana i cetiri meseca od 31 dan. Pocinjao je u martu, završavao se u decembru, ali se ne zna šta se dešavalo sa " zimskom prazninom " . Iz njega smo nasledili imena meseca Martius, po bogu Marsu, Aprilius cije ime smatra se, potice od latinskog glagola aperire (otvaranje), Maius po boginji prolecne plodnosti Maji, Junius po Junoni. Ostali meseci ime su dobili prema svom rednom broju i iz tog vremena do danas su pretekli nazivi za: sedmi mesec - september, osmi - october, deveti - november i deseti - december. Januar i februar uvedeni su u kalendar zahvaljujuci rimskom kralju, Sabinjaninu Numi Pompiliju.

Julijansko vreme      

    Poštujuci Kanopski edikt, usvojen 238 godine pre Hrista, prema kome je svaka cetvrta godina prestupna, egipatski astronom Sosigen je, po nalogu  Julija Cezara, sastavio kalendar cija je godina pocinjala januarom, a sedmi mesec je nosio ime imperatora. Zvanicno je uveden u upotrebu u celom Rimskom carstvu 45. godine pre Hrista. Kasnije je nazvan julijanskim. U Pravoslavnoj crkvi ostao je u upotrebi do danas, dok je u Katolickoj crkvi u 16-tom veku došlo do reforme kalendara. Jednom intervencijom na julijanskom kalendaru do papske reforme 1582. smatra se   uvodjenje sedmodnevne nedelje koja je zapocinjala neradnim danom, nedeljom, kao danom secanja na Hristovo Vaskrsenje, do cega je došlo pod uticajem hrišcanskog ucenja u vreme vladavine cara Konstantina.

Gregorijansko merenje      

    Bulom pape Grigorija Trinaestog, na ciji zahtev je komisija strucnjaka s Alojzijem Lilijusom na celu sastavila kalendar, cija se srednja dužina godine približava  tropskoj godini od one  u julijanskom kalendaru,  4.oktobra 1582 godine uveden je gregorijanski kalendar. Proglašenjem narednog dana 5.oktobra za 15-ti nadoknadjena je razlika od 10 dana u kašnjenju ravnodnevnice, a novi kalendar je uz velike otpore do sredine 18 veka prihvacen u celoj zapadnoj Evropi. Proces prihvatanja gregorijanskog kalendara u nemackim državama trajao je od 1624. do 1700 godine, kada su na novo racunanje vremena prešle i Švedska i Norveška. Medju švajcarskim kantonima novi kalendar prihvacen je izmedju 1655 i 1724-te godine, dok je protestantska Engleska na rimsku reformu pristala tek 1752 godine.

Pravoslavni otpor reformi